تعزيز حقوق الإنسان في نظام الصحة النفسية
انتهاك حقوق الإنسان في الاستشفاء النفسي
في إسرائيل، هناك تسع مستشفيات نفسية مستقلة، بالإضافة إلى أقسام نفسية في المستشفيات العامة، بما في ذلك الأقسام المغلقة. يتم إدخال حوالي 18,000 فرد يعانون من مشاكل صحية نفسية سنويًا، وهو يمثل جزءًا صغيرًا من أولئك الذين يحتاجون إلى الرعاية النفسية، حيث يتلقى معظمهم العلاج داخل المجتمع. يصف العديد من الأفراد، في اسرائيل وحول العالم، الذين يمرون بالاستشفاء النفسي تلك التجربة بأنها صعبة، تتميز بالازدحام والضجيج والركود والقيود الصارمة، والانفصال عن الأسرة والمجتمع، وانعدام الخصوصية. في الأقسام المغلقة، تتفاقم هذه المعاناة بفقدان الحرية، والإكراه على العلاجات والأدوية، والتهديد بذلك. تظهر بين الحين والآخر تقارير عن إساءات وعنف تجاه المرضى من قبل كل من الموظفين والمرضى الآخرين في وسائل الإعلام. حتى في غياب مثل هذه العناوين، يروي العديد من المرضى تجارب الإذلال وسوء المعاملة. عندما ينسب المرضى تعافيهم أو تخفيف معاناتهم إلى فترة الاستشفاء، يؤكدون غالبًا أن هذه الفوائد تحققت رغم الظروف القاسية. تُعتبر الممارسات القياسية مثل القيود، والعزل، وتقييد استخدام الهواتف المحمولة، والإكراه على الأدوية أو العلاجات — على الرغم من عدم اعتبارها دائمًا متطرفة وفقًا لمعايير المستشفيات — ضارة من وجهة نظر المرضى وحقوق الإنسان. نكسر القيود: النضال من أجل تقليل استخدام القيود في مستشفيات الطب النفسي لسنوات، توجه العديد من المرضى النفسيين إلى منظمتنا بشكاوى حول تقييدهم لساعات، مقيدين بأطرافهم الأربعة خلال فترة الاستشفاء. بعد إجراء دراسة معمقة وجمع بيانات من وزارة الصحة، نشرنا تقرير 2016 "شوفريم كشيرا"، الذي كشف عن إحصائيات مقلقة: في عام 2014، تم تقييد واحد من كل أربعة مرضى نفسيين خلال فترة الاستشفاء، مما يصل إلى حوالي 4,000 شخص سنويًا. وقد وصف التقرير الانتهاكات القاسية لحقوق الانسان نتيجة الربط وكل ما يجري حول العالم في هذا المجال وشمل ايضا توصيات لتغيير السياسات في القضية في أعقاب نشر تقرير "شوفريم شتيكا" والانتقادات العلنية اللاذعة للربط والتقييد في مشافي العلاج النفسي، أنشأ المدير العام لوزارة الصحة لجنة توجيهية "لتقليل التقييد الميكانيكي في إسرائيل"، شارك فيها أيضًا ممثل عن جمعية بيزخوت بناءً على توصيات اللجنة التوجيهية لعام 2018، أصدر مدير عام وزارة الصحة تعميماً بعنوان "التقييد والعزل الميكانيكي للمرضى في مستشفيات الأمراض النفسية" (رقم 2018/10)، جاء فيه ما يلي: "إن تقييد المريض أو عزله من الإجراءات المتطرفة، ويجب على النظام أن يسعى للحد من استخدام هذه التدابير قدر الإمكان. وينبغي أن يقتصر استخدام هذه التدابير على الحالات الاستثنائية للغاية، فقط بالقدر الضروري، وفقط لغرض منع الخطر الجسدي المباشر على المريض أو الآخرين. وفي إطار متابعتنا للموضوع، قمنا بالتواصل مع وزارة الصحة عام 2021 وطلبنا بيانات محدثة عن مدى استخدام القيود في السنوات الأخيرة. وبعد الاستفسارات المتكررة وبعد أن اضطررنا لتقديم التماس إلى المحكمة بموجب قانون حرية المعلومات، حصلنا على بعض البيانات التي طلبناها من وزارة الصحة. وتشير البيانات إلى أنه منذ عام 2018 حدثت زيادة بنسبة 40٪ تقريبًا في عدد أوامر التقييد، وهو اتجاه معاكس تمامًا بعد الانخفاض المرحب به منذ عام 2016. بالإضافة إلى ذلك، أصبح من الواضح أن وزارة الصحة لا تقوم بجمع البيانات، وهو أمر ضروري لغرض مراقبة حالة التقييد المستشفى، بل هو مطلوب بموجب إجراءاتها الخاصة. على سبيل المثال، تحصل الوزارة من المستشفيات على بيانات متوسطة عن مدة الربط او التقييد. ومع ذلك، يوفر المعدل معلومات جزئية فقط ولا يسمح بمراقبة ومعالجة الحالات الاستثنائية، للأشخاص المقيدين لفترة طويلة أو للأقسام التي يتم فيها استخدام الأربطة بشكل يتجاوز ما هو مسموح به وفقًا للإجراء . ونحن في منظمة بيزخوت نواصل رصد الظاهرة والتأكد من أن تخفيض التقييد يتم بالفعل. كشف الاستخدام الواسع للقيود من خلال حملة "شوفريم كشيرا". البدء والمشاركة في فريق توجيهي أدى إلى تغيير موقف وزارة الصحة والتأكيد على أنه لا مكان لقيود المريض (الربط أو العزل في الاستشفاء النفسي) والقواعد والإجراءات المصممة لدعم هدف التخفيض التدريجي. الضغط العام والقانوني على إصدار تعميم للرئيس التنفيذي يتضمن إجراءات وقواعد تهدف إلى منع التقييد والعزل. فضح انتهاكات حقوق الإنسان ميدانياً وتقديم الشكاوى والتعرض الإعلامي. الدفع بتشكيل لجنة تفتيش تابعة لوزارة الصحة في موضوع الربط والتقييد. التمثيل في القضايا الاستراتيجية، حيث توجد سابقة مفادها أنه لا يوجد مجال للعلاج القسري للأشخاص الذين يعانون من اضطرابات في الشخصية، وكذلك الوصول إلى المناقشات القانونية حول موضوع العلاج القسري.
2|ضمان الحق في الحصول على علاج نفسي في المجتمع
في عام 1994، اعترفت دولة إسرائيل بحق كل مقيم في البلاد في الحصول على الخدمات الصحية، وهو حق منصوص عليه في قانون التأمين الصحي الحكومي. كما نص القانون على أن معظم الخدمات الصحية سيتم توفيرها من قبل الصناديق الصحية. وكان أحد الاستثناءات هو مجال الصحة النفسية، الذي يبقى ضمن المسؤولية المباشرة لوزارة الصحة. أي أن القانون لا يلزم صناديق المرضى بتقديم خدمات في مجال الصحة النفسية (العلاج النفسي والنفسي). وبقيت مسؤولية تقديم هذه الخدمات على عاتق صناديق الصحة. ونتيجة لذلك، تم إنشاء فصل مصطنع بين جميع الخدمات الصحية وخدمات الصحة النفسية، حيث كان طرف مسؤولاً عن علاج المشاكل الجسدية وطرف آخر مسؤولاً عن تقديم العلاج النفسي. وأدى هذا الفصل إلى الإضرار بجودة الرعاية التي يتلقاها الأشخاص الذين يعانون من صعوبات نفسية كما أدى إلى تفاقم الوصمة تجاه أولئك الذين عولجوا في نظام الصحة النفسية. بالإضافة إلى ذلك، كان هناك نقص حاد في خدمات الصحة النفسية لأنها لم تكن مدرجة في الميزانية مثل الخدمات الصحية الأخرى المدرجة في الميزانية، وفي العديد من الأماكن في البلاد لم تكن هناك عيادات للصحة النفسية على الإطلاق. وفي عدد قليل من الأماكن التي قررت فيها وزارة الصحة توسيع الخدمات، فعلت ذلك من خلال المناقصات، مما أثار مخاوف جدية من خصخصة خدمات الصحة النفسية. واستمر هذا الوضع، الذي كان من المفترض أن يكون مؤقتا، نحو عشرين عاما. وكان لهذه الحقيقة عواقب عديدة. أولاً، كان هناك نقص حاد في خدمات الصحة النفسية لعدم إدراجها في الميزانية مثل الخدمات الصحية الأخرى التي تم إدراجها في الميزانية، وثانياً، تم الفصل بين جميع الخدمات الصحية وخدمات الصحة النفسية، مما أدى إلى الإضرار بجودة العلاج الذي يتلقاه من يواجه صعوبات نفسية. كما أدى إلى تفاقم الوصمة تجاه أولئك الذين تم علاجهم في نظام الصحة النفسية. واستمر هذا الوضع، الذي كان من المفترض أن يكون مؤقتا، نحو عشرين عاما. وكانت جمعية بيزخوت من بين الملتمسين الذين طالبوا بنقل خدمات الصحة النفسية من مسؤولية وزارة الصحة إلى صناديق الصحة. في عام 2015، دخل إصلاح الصحة النفسية حيز التنفيذ (رابط). وشمل النضال أيضًا تقديم التماس إلى المحكمة العليا، وهو التماس تم تقديمه في عام 2005 وانتهى في عام 2012 عندما وقع وزير الصحة آنذاك، عضو الكنيست يعكوف ليتسمان، بعد الالتماس، على أمر يأمر بنقل خدمات الصحة العقلية إلى المستشفى. صناديق التأمين الصحي بحلول يوليو 2015. ومع انتقال مسؤولية تقديم خدمات الصحة النفسية إلى صناديق الصحة، تم تطبيق القواعد الإلزامية في قانون التأمين الصحي للدولة من حيث توفر الخدمات وإمكانية الوصول إليها، على هذه الخدمات، وتم إلغاء الفصل المصطنع بين خدمات الصحة النفسية وخدمات الصحة العامة. في السنوات الأولى بعد دخول إصلاح الصحة النفسية حيز التنفيذ، حدث تحسن في حالة الخدمات - تم افتتاح الخدمات في العديد من الأماكن في البلاد حيث كانت الخدمات مفقودة، وتم تقصير فترات الانتظار لتلقي العلاج، ووصمة العار مما منع العديد من الأشخاص من طلب العلاج، بما في ذلك بين السكان حيث كانت الوصمة شديدة بشكل خاص، وانخفضت، وتم إدخال أساليب علاج جديدة والمزيد. إلا أن الإصلاح غمر أيضا العديد من المشاكل التي كانت موجودة في نظام الصحة النفسية ولم تتم معالجتها، وفي مقدمتها النقص الكبير في المتخصصين في مجال الصحة النفسية. خلقت هذه المشاكل بجانب الطلب المتزايد باستمرار إلى علاجات الصحة النفسية ضائقة متزايدة باستمرار في خدمات الصحة العقلية وطوابير الانتظار التي أصبحت أطول وأطول. وتفاقم الوضع بعد أزمة الكورونا، بل وأكثر من ذلك بعد حرب السيوف الحديدية. تقليص فترات الانتظار لمواعيد الصحة النفسية من خلال صناديق التأمين الصحي على مر السنين منذ دخول إصلاح الصحة النفسية حيز التنفيذ، قامت جمعية بيزخوت بمتابعة حالة الخدمات وتوزيعها الجغرافي وأوقات الانتظار للعلاج وقامت بالتنبيه عندما أصبحت فترات الانتظار أطول وأصبحت غير معقولة. بالتعاون مع مجلس رعاية الطفل وجمعية مراكز مساعدة ضحايا الاعتداء الجنسي وجمعية حقوق المريض، قدمت جمعية بيزخوت في عام 2023 طلب للانضمام كطرف في الالتماس الذي قدمته جمعية العدل للأطفال للمحكمة العليا باتخاذ إجراءات عاجلة لتنظيم فترات الانتظار الطويلة وغير المعقولة لتلقي الرعاية الصحية النفسية في المجتمع. إن محنة أوقات الانتظار تتسبب في ضرر خطير للحق في الصحة والمساواة والكرامة لآلاف الأشخاص والنساء والأطفال في إسرائيل. وقبلت المحكمة العليا طلبنا. وجاء في طلب الانضمام المقدم إلى المحكمة العليا أن اختبارات الدعم التي تجريها وزارة الصحة، والتي تهدف إلى إعطاء حافز لصناديق الصحة لتحقيق الأهداف المحددة في أساس الإصلاح، لا تساعد على حل أزمة طوابير الانتظار. والأسوأ من ذلك أن الاختبارات قد تؤدي إلى إدامة فجوات عدم المساواة بين الأطراف والمركز وبين مختلف السكان فيما يتعلق بالحق في الصحة، بل وقد تؤدي إلى تعميق الفجوات. بالإضافة إلى ذلك، فهي لا تضع معيارًا يُلزم الصناديق الصحية بتوافر خدمات الصحة النفسية وإمكانية الوصول إليها وجودتها، وخاصة فيما يتعلق بتقصير فترات الانتظار. بالإضافة إلى ذلك، فإن عدم وجود طريقة واضحة لقياس ومراقبة أوقات الانتظار بدقة في كل من صناديق المرضى الأربعة يؤدي إلى نقص البيانات التي يمكن أن تعلم عن حجم الظاهرة مجزأة حسب متغيرات مختلفة وبالتالي توجيه الموارد المقدمة لصناديق المرضى بالضبط حيث تكون هناك حاجة إليها. ويؤدي الوضع الحالي إلى انتهاك الحق في المساواة والكرامة والصحة لآلاف الأشخاص الذين يحتاجون إلى خدمات رعاية الصحة النفسية في المجتمع كل عام. في الحكم الصادر في 24 أيار تقرر أنه يجب على وزارة الصحة وصناديق المرضى جمع البيانات حول أوقات الانتظار، مقسمة حسب معايير مثل المنطقة الجغرافية ونوع السكان، خلال عام على الأكثر. وستكون هذه هي الأساس لوضع سياسة بشأن أوقات الانتظار. رابط العريضة في أسفل الصفحة
1
הבטחת זכויות אדם באשפוז פסיכיאטרי
בישראל תשעה בתי חולים פסיכיאטריים נפרדים ומחלקות פסיכיאטריות בבתי חולים כלליים, בתוכן מחלקות סגורות. מדי שנה מאושפזים בהם כ- 18,000 אנשים עם מוגבלות נפשית, קבוצה קטנה יחסית מתוך סך האנשים הזקוקים לטיפול פסיכיאטרי, שכן רובם מקבלים טיפול בקהילה. מתוך כלל המטופלים בבתי חולים
פסיכיאטריים, יותר משליש מאושפזים בכפייה. במדינות רבות, ביניהן בישראל, שיעורם היחסי מתוך סך המטופלים עולה בשנים האחרונות. אנשים עם מוגבלות נפשית בישראל ובעולם מתארים בדרך כלל את האשפוז הפסיכיאטרי כחוויה לא פשוטה אף קשה. צפיפות, רעש, חוסר מעש, משטר של כללים, ניתוק מבני משפחה וקהילה והעדר פרטיות ובמחלקות הסגורות מלווים לכך שלילת חירות, כפייה של טיפולים ותרופות ואיומים של כפייה. מידי פעם עולות לכותרות פרשיות של התעללות או אלימות כלפי מטופלים, ממטופלים אחרים או אנשי צוות, אך גם ללא כותרות, אנשים מתארים פגיעות והשפלות רבות. כשמטופלים מתארים איך האשפוז סייע להם לחזור לעצמם או לחוות רגיעה, הם פעמים רבות מציינים שהדבר הושג למרות התנאים הלא פשוטים באשפוז. כמו כן, חלק מהפרקטיקות המקובלות, שלא נהוג היה לראות בהן מקרים קיצוניים של חציית קו אדום, הן פוגעניות מבחינת המטופלים ובמשקפיים של זכויות אדם: קשירות, בידוד, מניעת טלפונים ניידים, כפייה קלה יחסית של תרופות ושל טיפול.
שוברים קשירה : ממשיכים במאבק לצמצום הקשירות בבתי החולים הפסיכיאטרים
במהלך השנים הגיעו אל ארגון בזכות פניות רבות של אנשים שאושפזו באשפוז פסיכיאטרי וטענו שהם נקשרו בארבע הגפיים למשך שעות רבות במהלך תקופת האשפוז. מחקר מקיף שלווה באיסוף נתונים ממשרד הבריאות, הביא ב2016 לפרסום הדוח שלנו " שוברים קשירה " (לינק) על תופעת הקשירות בבתי החולים
הפסיכיאטרים בישראל. הדוח חשף נתונים מטרידים ביותר, לפיהם בשנת 2014 אחד מכל ארבעה מטופלים נקשר במהלך תקופת אשפוזו, וכ4000 איש בשנה.
בחוזר מנכ"ל של הוועדה לצמצום הקשירות של משרד הבריאות, שהוקמה בעקבות הדוח שלנו נקבע שהקשירה היא אמצעי קיצוני שיש לצמצם השימוש בו למקרים החריגים ביותר. ואכן, מאז 2016 חלה ירידה משמעותית של 70% במספר הקשירות בבתי החולים הפסיכיאטרים (לינק).
כחלק מהמעקב שלנו אחרי הנושא, פנינו ב2021 למשרד הבריאות וביקשנו נתונים עדכניים על היקף השימוש בקשירות בשנים האחרונות. לאחר פניות חוזרות ולאחר שנאלצנו להגיש עתירה לבית המשפט מתוקף חוק חופש המידע קיבלנו ממשרד הבריאות חלק מהנתונים שביקשנו. הנתונים הצביעו על כך שמאז שנת 2018 חלה עליה של כ- 40% במספר הוראות ההגבלה, מגמה הפוכה לחלוטין לאחר הירידה המבורכת משנת 2016. בנוסף, התברר שמשרד הבריאות אינו אוסף נתונים, שהם חיוניים לצורך המעקב על מצב הקשירות בבתי החולים, ואף נדרשים מכוח הנוהל שלו עצמו. כך למשל המשרד מקבל מבתי החולים נתונים ממוצעים על משכי הקשירה. אלא שממוצע מספק מידע חלקי בלבד ואינו מאפשר לנטר ולטפל במקרים חריגים, של אנשים שנקשרים לזמן ממושך או של מחלקות בהן השימוש בקשירות נעשה באופן החורג מהמותר על פי הנוהל. בעקבות פנייה שלנו לפרשן הבריאות רן רזניק מישראל היום ולקרן נויבך מסדר יום הועלה הנושא לסדר היום התקשורתי וזכה לחשיפה ציבורית. בעקבות כך התבשרנו ששר הבריאות הורה למנכל המשרד לפעול בהקדם לצמצם באופן ניכר את קשירות המטופלים בכל בתי החולים הפסיכיאטריים, והעלה על נס את בתי החולים שבהם הקשירות מעטות מאוד.
אנו בארגון בזכות ממשיכים לעקוב אחר התופעה ולוודא שאכן צמצום הקשירות נעשה בפועל. הישגים נוספים : (לא בטוח שצריך – כי זה מתואר בחלק למעלה)
חשיפת תופעה רחבה של קשירות מטופלים, קמפיין "שוברים קשירה." ייזום והשתתפות בצוות היגוי שהוביל לשינוי בעמדת משרד הבריאות ולקביעה כי אין מקום להגבלות מטופלי (קשירה או בידוד באשפוז פסיכיאטרי) ולכללי ופרוצדורות שנועדו לתמוך ביעד של הפחתה הדרגתית. לחץ ציבורי ומשפטי על הוצאת חוזר מנכ"ל ובו פרוצדורות וכללים שמטרתם מניעת קשירות ובידוד. חשיפת הפרות זכויות אדם בתחום, הגשת תלונות וחשיפה תקשורתית. דחיפה להקמת ועדת בדיקה של משרד הבריאות בנושא של קשירות. ייצוג בתיקים אסטרטגיים, בהם תקדים שלפיו אין מקום לאשפוז בכפייה של אנשים עם הפרעות אישיות, וכן הנגשת דיונים משפטיים בנושא אשפוז כפוי.
2
הבטחת הזכות לקבלת מענים בבריאות הנפש דרך קופות החולים
הרפורמה בבריאות הנפש (2015)
בשנת 1994 הכירה מדינת ישראל בזכותו של כל תושב במדינה לקבל שירותי בריאות, זכות המעוגנת בחוק ביטוח בריאות ממלכתי. החוק גם קבע שמרבית שירותי הבריאות יינתנו על ידי קופות החולים. אחד החריגים היה תחום בריאות הנפש שנותר באחריות הישירה של משרד הבריאות. כלומר החוק לא חייב את קופות החולים לתת שירותים בתחום בריאות הנפש (טיפול פסיכולוגי ופסיכיאטרי). לעובדה זו היו מספר השלכות. ראשית, נוצר מחסור חמור בשירותי בריאות הנפש כיוון שהם לא תוקצבו כמו שתוקצבו שאר שירותי הבריאו שנית, נוצרה הפרדה בין כלל שירותי הבריאות לשירותי בריאות הנפש, אשר הביאה לפגיעה באיכות הטיפול אותו קיבלו מתמודדים וכן החריפה את הסטיגמה כלפי מי שטופלו במערך בריאות הנפש. מצב זה, שהיה אמור להיות זמני, נמשך כעשרים שנה. ארגון בזכות היה בין העותרים בדרישה להעביר את שירותי בריאות הנפש מאחריות משרד הבריאות לקופות החולים. ב2015 נכנסה לתוקף הרפורמה בבריאות הנפש (לינק). הרפורמה העבירה את האחריות לקופות החולים וכך הוחלו על שירותי בריאות הנפש הכללים המחייבים בחוק ביטוח בריאות ממלכתי מבחינת זמינות נגישות השירותים וכן בוטלה ההפרדה שהיתה בעייתית מבחינה מקצועית וחברתית בין שירותי בריאות הנפש לכלל שירותי הבריאות. הרפורמה הביאה לתמורות רבות, בכך שהיא גרמה להפחתה בסטיגמות כלפי מתמודדי נפש והביאה לעלייה בביקוש לקבלת השירות. אולם הצד השני של המטבע הוא שהיא הציפה בעייתיות שהיתה קיימת בתחום עוד קודם לכן בצורת היצע נמוך של אנשי צוות מטפלים. שני אלה יחד יצרו מצוקה חריפה של תורי המתנה לקבלת שירותים בבריאות הנפש, שהגיעו לעיתים לזמני המתנה של שנה מעלה. מצוקה זו החריפה עוד יותר עם עלייה בכמות הפניות החל משנת 2020, בעקבות משבר הקורונה.
קיצור זמני המתנה לתורים בבריאות הנפש דרך קופות החולים
ארגון בזכות לקידום זכויות אנשים עם מוגבלות, בשיתוף המועצה לשלום הילד, איגוד מרכזי הסיוע לנפגעות וֹלנפגעי תקיפה מינית והאגודה לזכויות החולה, הצטרף כצד לעתירה שהגישה עמותת צדק לילדים לבית המשפט העליון בדרישה לפעול בדחיפות להסדרת זמני ההמתנה הארוכים והבלתי סבירים לקבלת טיפול נפשי בקהילה. מצוקת זמני ההמתנה גורמת לפגיעה חמורה בזכות לבריאות, שוויון, וכבוד של רבבות אנשים, נשים וילדים בישראל. בבקשת ההצטרפות שהוגשה לבית המשפט העליון צוין כי מבחני התמיכה של משרד הבריאות, שנועדו לתת תמריץ לקופות החולים כדי לעמוד ביעדים שנקבעו בבסיס הרפורמה, אינם מסייעים לפתור את מצוקת תורי ההמתנה. חמור מכך, המבחנים עלולים להנציח פערי חוסר שוויון בין פריפריה למרכז ובין אוכלוסיות שונות ביחס לזכות לבריאות ואף להעמיק את הפערים. בנוסף , הם אינם קובעים סטנדרט המחייב את קופות החולים לזמינות, נגישות ואיכות שירותי בריאות הנפש ובפרט זאת לקיצור זמני ההמתנה. בנוסף, העדר מתודה ברורה לביצוע מדידה ובקרה מדויקת של זמני ההמתנה בכל אחת מארבע קופות החולים, מוביל למחסור בנתונים היכולים ללמד על היקף התופעה בפילוח לפי משתנים שונים ובכך לנתב את המשאבים הניתנים לקופות החולים בדיוק לאן שנדרש. המצב הנתון מוביל לפגיעה בזכות לשיוויון, כבוד ובריאות של אלפי אנשים הנזקקים לשירותי טיפול נפשי קהילה מדי שנה. נכון לכתיבת שורות אלה אנו ממתינים שמשרד הבריאות יגיש תגובתו לעתירה.
3
הבטחת זכותם של ילדים ובני נוער בישראל לקבלת מענים בקהילה בתחום בריאות הנפש
משבר חמור בשירותי בריאות הנפש בקהילה לילדים ובני נוער בישראל 100 אלף ילדים ובני נוער המתמודדים עם קשיים נפשיים משמעותיים. לפי נתוני קופות החולים,מאז תקופת הקורונה חלה החרפה במצב, עם עלייה משמעותית בשיעור הילדים המתמודדים עם דכאון, חרדה והפרעות אכילה. בין 2019-2021 נצפתה עלייה של כ-19% במספר ביקורי הילדים במחלקות הפסיכיאטריות לרפואה דחופה. בין 2020-2021 חלה עלייה של 27% במספר נסיונות ההתאבדות בקרב ילדים ובני נוער, 40% מתוכם שלילדים מתחת לגיל 14. אסון השביעי באוקטובר עוד החריף את המצב. על פי סקר של איגוד רופאי הילדים ועמותת גושןלבריאות ורווחת הילד בקהילה, 83% מילדי ישראל מתמודדים עם מצוקה רגשית מפרוץ האסון, 62% אחוזים מביניהם חוו התקפי חרדה.(לינק) בתוך כך, מערכות החינוך, הבריאות והרווחה, שאמורות לספק מענים בתחום בריאות הנפש לילדים ובני נוער, נמצאות במשבר חמור. עוד לפני השביעי באוקטובר, ילדים ובני נוער רבים נאלצו להמתין מעל שנה לקבלת תור לטיפול נפשי, מה שהביא להתדרדרות במצבם הנפשי. לאחר פרוץ האסון, הם כבר לא יכולים להמתין יותר. חלקם פונים לרופאי הילדים, שאין בידיהם הכלים לתת את המענה הנפשי המתאים, הכולל גם טיפול רפואי מוכוון טראומה. מערכי השירות והייעוץ
הפסיכולוגי, להם תפקיד משמעותי במניעה ובאיתור מוקדם, נמצאים בתת איוש חמור. חסרים עוד מגוון מענים בקהילה לילדים ובני נוער עם קשיים רגשיים
התוכנית הלאומית לבריאות הנפש של ילדים ונוער
בעקבות הפעלת לחץ שלנו בארגון בזכות ושל ארגונים נוספים בתחום, בשנת 2021 הכריזה הממשלה על הקמת צוותי חירום של משרד הרווחה, הבריאות והחינוך במטרה לגבש תכנית לאומית למתן מענים בתחום בריאות הנפש לילדים ובני נוער. שנה לאחר מכן, בפברואר 2022, פורסמה התוכנית. התוכנית כוללת רכיביםמ שנועדו למלא את החסר בתחום האיתור המוקדם והמניעה וכן בתחום הטיפול בקהילה, לרבות פיתוח מנעים אינטנסיביים להתערבות במשבר. כיוון שהתוכנית לא תוקצבה, במסגרת הדיונים על תקציב המדינה, ארגון בזכות בשיתוף הארגונים : אנוש, המועצה לשלום הילד, האיגוד הישראלי לפסיכיאטריה של הילד והמתבגר,איגוד העובדים והעובדות הסוציאליים, פורום הארגונים למען הפסיכולוגיה הציבורית וקרן ידידות טורונטו, יצאנו בעצומה לדרוש מהממשלה את תקצוב התוכנית. ועדת המנכ"לים לזכויות ילדים ונוער, שהתכנסה באותו חודש מטעם הממשלה, החליטה לשים בראש סדר העדיפויות את תחום בריאות הנפש של ילדים ונוער ולקדם תכנית ממשלתית בנושא עד חודש אוקטובר הקרוב. הדרישה לתכנית כזו הפכה לאקוטית נוכח אסון השביעי באוקטובר. בשיתוף ארגונים נוספים בתחום בריאות הנפש, יצרנו מתווה הכולל עקרונות חשובים לבניית תוכנית בין- משרדית לקידום מערך בריאות הנפש לילדים ונוער,(לינק) אותו שלחנו לועידת המנכלים להערות . אנו לוחצים על מנת שהתכנית תפורסם בהקדם האפשרי ותביא ליצירת מענים מתאימים בתחומי הבריאות, רווחה וחינוך לכל ילד.ה ונער.ה המתמודדים עם קשיים נפשיים.
.
עוד על העשייה שלנו בנושא